İyi de o zaman biz kimiz Béla Tarr? üzerinde son birkaç yaprak-sözcüğün serpiştirileceği biz ölüler, biz ölüm öncesinin iyi ki ölmek üzere olan adayları, bitmez tükenmez şarkıdan kalan son kötü nağmeler, yapabileceğimiz en iyi şeyin bir an önce ölmek, yanmak, yok olmak olduğu bizler, kimiz? Bu ses, kimin sesi peki? Yanıtı bilemezsiniz elbette ama soruyu öyle soruyorsunuz ki bu soruyu anlamadan (!), yani duymadan edemiyoruz, budalalığımızı, yıkıcılığımızı, içler acısı yoksunluğumuzu, burada, böyle olmaktan utancımızı ele veriyor, sergiliyoruz. Siz bunu amaçlamadınız, biliyorum. Utan(dır)maya yatırım yapmış, bunu ummuş, dile getirmiş değilsiniz? Tüm kapılarınız, pencereleriniz, havaya, gökyüzüne açılışın tüm aralıkları, yolları kapalı. İyi ya da kötü ama dışarıdan gelecek, içimize sızacak hiçbir ses yok gerçekte. Bunu da görüyoruz. Bizim çıkardığımız sesler ise karga, kurbağa seslerinden daha iyi değil. Unutana değin içmek, sevişmek, dans etmek ve sahte yalvaçlar, ermişler gibi ortalığa sözler salmaktan, hep yeniden bıktırırcasına onarılmış örümcek ağlarımızdan sonra yolsuz, çulsuz, kimsesiz kalakaldık biz bize. Sokulduk koyun koyuna. Ve siz buna, koyun koyuna yatan bizlere, sarkmış, çarpık, kaymış yüzlerimizde yankılanan düşlerimize, onların kıtlığına, çölüne de baktı(rdı)nız. Bunu da yaptınız. Thomas Bernhard denli canımız yansın diye uğraştığınızı sanmam ya da biraz diyelim ve yer yer. O çünkü bu zavallı, acınası şeye hiç dayanama(z)dı. Sizde ondan ayrı olarak öykünün kendisine değil de, öykünün olabilirmiş, ondan ayrılabilirmiş gibi, duygusuna ilişkin ısrarlı bir arayış, tarama var. Bu duygu, gölge yakalanabilir, herhangi bir şeyi anlamamızı, olmamızı açıklayamasa da, bu duygu oraya çakılabilir, (Valuska ile Bay Eszter'in kasabanın sokağında yan yana yürüyüşlerinde, köylülerin eşyalarıyla uzaklaşmalarında, Estike'nin, doktorun yağmurlu gecede umutsuz dönüp duruşlarında, rıhtıma çarpan ve dalgalardan başka bir şey olmayan dalgalarda, sokak lambasının çamurlu ıslak yola düşen yeğin ışığında, meyhanenin küçük, kirli penceresinden görünen insanlarda, sağanak altında dans eden adamda vb.,) yalnızca bir gölge ya da yansıma olmaya değermiş, Platon'un mağarasındaki yanılsama bir süre bizi teselli edebilirmiş gibi... Tüm bunların boşuna olduğunu sizin kadar biz de biliyoruz. Kamerayı, bakışınızı dünyanın üzerine nice tutsanız da boşuna uğraşmış olacaksınız: Kimse için adalet gelmeyecek, kimse haklı olmayacak, kimsenin kendine yaşamaktan ya da dünyadan çıkarabileceği bir pay(ı) olmayacak. İnekler, evler, ağaçlar, köy, vb., onlara böyle uzun uzun ve ısrarla bakan sizin için de orada değiller. Bu sorgulamayı öyle uzun yaptınız, oraya öyle kesintisiz ve uzun baktınız ki, bakışınız da amacını yitirdi, o bile kendini bir yerden sonra doğrulayamaz oldu. Anlaşılan bu kitap okunabilecek son (ve belki de tek) kitaptır ve dürüst olmak gerekirse (olanaklı mı Bay Béla Tarr bu? Her şey ayraç içine alındıktan sonra, bir insan kendine karşı dürüst olabilir mi ya da bunun herhangi bir anlamı var mı?) yabancıların at arabacısının kızının eline tutuşturdukları ya da Valuska'nın toplu kıyım sırasında yıkılmış kilisede eline geçen kitapta olduğu gibi, okuyana kıyametin ortasında kıyamet hakkında bir kitap okuyan biri olduğunu bildirecektir. Yani değişmece yok, simge yok, imge öldü ve her şey kendidir, yani ölü, bir ölüdür, pipo pipodur, başka da hiçbir şey tam o anda, yerde. Siz bunu bilmenin dehşeti ve olanca dinginliğiyle Béla Tarr, yapılacak bir şey, söylenecek söz kalmadı dediniz. Yaşasaydı Thomas Bernhard'ın da eninde sonunda diyebileceği gibi.

Evet, elbette bu ölümcül gösteriniz ne ilk ne de son gösteriydi. Sonun umutsuz, kederli şarkısına çok uzun zamandır yabancı değiliz. Ama indirdiğiniz darbe Rilke'nin çırpınışlarının da sonu oldu. Beckett neredeyse bir tutamaç, tutunacak bir yer size göre. Varoluşçuluğun, insanı tersleyen son düşüncenin de terslenmesinden artık bir şey çıkmıyor. Sanatın ne olduğu, ne işe yaradığı, son bir gerekçe, bir çığlık olup olmadığı yönündeki sorunun bundan sonra da sorulabilmesinin tüm olanaklarını yok ettiniz, sanatın sonuncusunu yaptınız sanki. (üstelik bu da bir yanılsama gibi görünüyor, yanılsamaların görkemli bir yanılsaması gibi...) Anlatmanın tüm tarafları, tüm nedenleri, amaçlarıyla birlikte çıktıkları deliğe girdi, evren toplandı, başa, hiç(liğ)e döndü ve bu tersine öyküyü anlatmanın artık bir nedeni kalmadı çünkü okuyacak, çarpıtacak, bozacak ve böylelikle sonsuz bir dizide aktaracak kimse kalmamış oldu. Birine anlatılmamış anlatı ol(a)maz. Anlatırız, diler isteriz ki dirimin en budala türü olarak bozunumların en iyisi ve en kötüsü gelsin başımıza, dağıtılıp yeniden toplanalım, karılalım, yeniden başlamak, yapmak için nedenlerimiz olsun. Oysa yağmur bize yağmıyor, fırtına bize esmiyor, kıyamet bize, yani bizim için kıyamet değil. Kıyamet imiz yok ve kıyameti olmayan bir insanlık olanaksız, bunu en iyi siz gördünüz ve gördüğünüz şeyi göstermeseniz, anlatmasanız olmayacaktı. İşte bu filmleri yaptınız, ta ki yapmanın kendini bitirdiği yere dek. Dolayısıyla gölgenin duygusundan ne denli söz edebilirsek, kederden, umutsuzluktan, yitirmekten, vb. de o kadar söz edebiliriz. Bunlar insan bağlamı içre anlatılar, oysa sınırları eriyen bu bağlamdan geriye orada öyle olan belirsizleşmeden, bozunumdan başka bir şey kalmadı. Eğer bir kamerayı (bakışı) devindiren ekinsel (kültürel) o büyük bağlam dağıldıysa ve bir kamera arkasında bakan insan olmadan kendi kendine çekim yapmayacaksa, kendi kendine çeken kameranın, olasılıkları içinde bir olasılık olarak umulabilir şey, sonsuza dek (yani zamansızlığa dek) yitirilmiş demektir. Öykü burada yitirilmiş, kendi üzerine çökmüştür.