Arka kapak açıklamasına göre İrlandalı yazar Audrey Magee’nin yazdığı, 2022 Booker Ödülü adayı Koloni ilginç bir romandı ama romanı yazınsal bir tür olarak ötelere taşıdığını pek söyleyemem. Aslında İrlanda, İngiltere ve Fransa üçgeninde, köşeleri tutan ulusal simge kişilerle derin, tarihsel ve bir o denli de kaba saba, yüzeysel çatışmayı ustalık ve durulukla sergileyen Magee, üç köşeyi dolduran kişilerin nasıl gerçek ve sahte, iki yüzlü insanlar olduklarının altını çizerek adanmaya yatkın eğilimlerimizi epeyce yontmuş oluyor. Burada toplumundan ve uygarlığından kopup 92 nüfuslu bir İrlanda adasına ve henüz ekinsel (kültürel) kaynaklarına bağlı yaşayan saf, ilkel bir topluluğa ve doğaya sığınan İngiliz ressamın (Bay Lloyd) İngiliz sömürgeciliğine karşı usçu, kayıtsız ve dürüst, kimi yerlileri huzursuz eden tutumu; İrlandalı köylülerin (Micheál, Francis, vb.) sömürgeyle (İngiltere) iki yüzlü, tutarsız ilişkileniş biçimleri (para tutkusu, ulusalcılık, dincilik, öte yandan sözde töre savunuculuğu, ama bir yandan da çıkarları için ana dilleri Gaelce’nin yok oluşunu hızlandıran egemen dil İngilizceyi konuşma eğilimleri, vb.) ve İngiliz-İrlanda çatışmasında özgürlüğü arkalıyor gibi görünen, bu nedenle İngilizce egemenliğine karşı adanın son Gael dili konuşan insanları üzerinde araştırma yürüten, hatta adalıları İngilizce değil Gaelce konuşmaya zorlayan, bu arada adalılarla çok boyutlu çıkar ilişkilerini sürdüren, bir yandan İngilizle kıyasıya çatışırken kendi Fransız sömürgeci geçmişini, Cezayirli annesini ve Fransız zorba babasının kendi yaşamındaki yerini içten içe sorgulayan Fransız dilbilimci Jean-Pierre Masson üçgenin köşelerinde bir araya geliyor ve sonra herkes kendi uzak yaşamına, İngiliz ressam gibi soğuk bir ihanetle (ona yardımcı olan ve ressamlık yeteneği olan genç James’i İngiltere’ye götürme ve birlikte sergi açma sözünden son anda cayma) ya da Fransız gibi akademik ve kişisel beklentileriyle dönüyor. Adalılar ise bu iki konukla kapıldıkları düşlerinden koparılıp geride bırakılarak kendi berbat yazgılarına terk ediliyorlar. Üç olumlu kişi, yaşlı kadın Bean Ui Fhloinn, kızı Bean Ui Néill ve torunu (ressama çıplak poz veren ve başyapıtını yaratmasına model olan, Fransızla ve kocasının kardeşiyle sevişen, denizde ölmüş kocasını özleyen dul kadın Mairead Ni Ghiolláin) ve Mairead’in oğlu, balıkçı olmak istemeyen, dünyaya (İngiltere’ye) açılmak heveslisi, becerikli vahşi tavşan avcısı, ama olağanüstü resim yapma yeteneği de olan, Fransızın Gaelce konuşmaya zorladığı ama İngilizce konuşan ve adını İngilizce söyleyen genç James Gillan yazgılarının tutsağı olan kişiler, özellikle de Mairead ve oğlu James. Yeri gelmişken ilişkilerin epeyce yapay ve zorlanmış olduğunu belirtmek doğru olur. Roman sömürgecinin (İngiliz) ihanet tezine yerel, ulusal noktadan öyle keskin ve eleştirel bir bakış üstleniyor ki bu tez romanın doğasını onu boşa düşürecek bir aşkınlığa zorluyor. Rahat okunmasına karşın, içerik açısından epeyce ilkel (arkaik) ve gereksiz sertlikte bir tutum takınması, İngiliz ressamın son anda genç adamı İngiltere’ye götürmekten vazgeçmesi, vb. romanın genel, içeriksel bağlamı ile özel, içkin yapısal düzenlenişini oransız kılıyor. Arada kesintiler okurun önüne parçaları tümleme konusunda destek değil, köstek oluyor.

Bir de bölümlerin dizemli (ritmik) sıralanışı, söyleşimlerin (diyalog) dizemsel, şiirli bir akışla verilmesi ve ressamın tanıklık ettiği anları resimsel imgeler olarak düşleyip not düşmesi, daha çatışkılı (dramatik) ve sorunlu olarak da her bölümü bir terör olayına (gazete haberleri biçiminde İrlandalı Protestan, İrlandaki Katolik, İngiliz yanlısı acımasız terör olayları) ilişkin gazete haberinin izlemesi ve belgesel izlenimi değinilmesi gereken noktalar. Oldukça kötümser bir roman bu açıdan da.

Bu arada Niran Elçi’nin romanda konu edinilen ekinsel buluşma ve çatışmaları dosdoğru ve yaratıcı biçimde yansıtan Türkçesini kutlamamak olanaksız.