Seksenin üzerinde Türk ve Dünya yazarı için hazırladığım ve kendi web sitemde (www.okumaninsonunayolculuk.com)kullanıma açtığım kaynakçalar başlangıçta kişisel okurluk gereksinimimden kaynaklandı. Toplu Türkçe okumalarımda okuyacağım yazarın yapıtlarını belirlemek ve zaman sıralı düzenlemek, işimi ve seçimlerimi kolaylaştırıyordu. Yazarı kendi yazı serüveninde gelişim evreleriyle izlememi sağlıyordu yaptığım bu sıralamalar. Sonunda bir yıl önce kendimi şöyle düşünürken buldum. Bir okur olarak senin işine yarayan şey neden başka okurların da işine yaramasın?

Bütün okurlar birbirine benzer, ama kimi okurların kendilerine özgü bir okurluğu vardır. Bu okura odaklandığımı, onunla dayanışmak istediğimi tam yeri gelmişken söyleyebilirim.

Amaç

Türkçe okuyan okurlara okumak istediği yazarla ve özgün yapıtıyla ilgili canlı ve güncel tutulmuş, derli toplu, dizgeli bir Türkçe okuma kılavuzu sunmak. Amacım budur.

Ne değil

Yazarla ilgili bütünlüklü kaynakça (bibliyografya) çalışmaları olmadıklarını söyleyebiliriz. Gerçek kaynakça çalışmaları ele alınan yazarın yapıtları ve tüm baskılarını, ayrıca yazar hakkında değişik türlerde yapılmış tüm çalışmaları içerir. Benim hazırladığım kaynakçalar yalnızca özgün yapıt odaklıdır. Yazarlar hakkında yapılmış çalışmalar, biraz da Türkçe kaynak yetersizliklerinden ötürü, bu çalışmalara konulmamıştır.

Türkçe ve Latin abeceli tüm basımları içerdikleri de söylenemez.

Nedir?

Elden geldiğince Türk ve dünya yazarlarının tüm yapıtları özgün dilleriyle ve zaman sıralı (kronolojik) olarak dizilmiştir. Yabancı yazarlar için, çok güvenilir bulmasam da bilgisunar (internet) ortamında Wikipedia genbiliği, yazarların kendi yazı dillerinde taranmıştır. Örneğin Dostoyevski yapıtı için Wikipedia Rusça sayfaları kullanılmıştır.

Latin abecesi kullanmayan ülke yazarlarının (Rusya, Japonya, vb.) özgün yapıt adlarının, öncelikle de

Türkçe diline çevrilmiş olan yapıt adlarının Türkçe seslendirilişleri de yaklaşık olarak ve Google Translate’e başvurularak yazılmaya çalışılmıştır.

Yazarın çalışma alanına göre değişik biçimlerde öbeklendirilen türler belirtilmiş, yazar ve yapıta bağlı ikincil çalışmalar da gösterilmeye çalışılmıştır (Örneğin, beste ya da sinema uyarlamaları…)

Tüm yapıt olabildiğince yazım, yaratım zaman sırasına göre dizilmiştir.

Dünya yazar yapıtlarının Türkçe çevirileri için Pandora Kitap ve gerekirse başka veritabanları (Nadir Kitap, kendi veritabanım, vb.) kullanılmış, bugünden ve baskısı olandan geriye doğru, önemli yayınevleri ve çevirmenlerin yaptıkları baskı ve çevirileri, yayınevi, çevirmen, Türkçe basım tarihi, sayfa sayısı olarak gösterilmiştir. İkincil (!), kurumsallaşamamış (!), güvensiz (!), vb. yayınevleri göz ardı edilmiş, ama yayıncılığımızın saklı tarihini belgelemeye katkısı olur diye aynı çevirinin değişik tarih ve yayınevlerince aynı ya da değiştirilmiş adlarla basımı ortaya çıkarılmıştır.

Yine elden geldiğince çeviriler ya da baskılar zaman sıralı dizilmeye çalışılmıştır.

Türkçeye çevrilmemiş yapıtların Türkçe adları yaklaşık ve geçicidir.

Çeviri yapıtların adları özgün adla tutarlı olmasa da Türkçe adlarıyla verilmiştir.

Bu kaynakçalar en son Ocak 2020 başında güncellenmiş, bundan sonra yılda bir kez güncellenmesi öngörülmüştür.

Kime?

Bir yapıt bir nedenle ilginizi çekmiş, okumak istiyorsunuz. O yapıtı bir yazar bağlamına, yazarının yaratı çizgisinde tam yerine oturtmak hoşunuza gitmez mi? Başka neleri daha önce ya da sonra yazmış acaba?..

Bir yazarı okumaya nereden, nasıl başlamalısınız? Yapıtın kendi tarihi ve bağlamı ayrıca ilginizi çekmez mi?

Türkçe çeviri dolambaçlarında size çeviri, yayınevi seçiminde zamana da uygun bir açkı (anahtar) ya da kılavuz gerekmiyor mu? Kimler çevirmiş, ne zaman çevirmiş, hangi yayınevleri basmış, bugün hangi baskıya ulaşabilirim, vb. soruların yanıtı işinizi epeyce kolaylaştırmaz mı? Hangisine özgün metin, Türkçe metin olarak güvenebilir, gözü kapalı okumaya soyunabilirsiniz? Deneyime başvurabilir, güvenebilir, daha az yanılırsınız.

Tolstoy’u neresinden tutup okuyacağım tasasından sizi kim kurtarabilir? Hangi Tolstoy hakiki Tolstoy’dur? Yani yeryüzünün üzerinde nicel ve nitel anlamda ‘Tolstoy’ olarak uzlaştığı Tolstoy’u kim iyi bir başlangıç saymaz?

Bu ve benzeri soruları dert etmiş Türkçe okuru, size, sizin içindir bu kaynakçalar. Alın ve geliştirin, özel amaçlarınıza uyarlayın üstelik. Kim bilir daha neler neler yapılabilir, yapılmalı?

Özellikle büyük yayınevlerimiz, bunca kurumsal ve parasal gücünüze karşın okura yine de yeterince saygılı değilsiniz. Yazarınızı kendi yayınladığınızca görmek gibi küçük piyasa oyunlarınız yüzünden okurun tam güvenini kazanamıyorsunuz. İşte bu çalışmaları bu nedenle sizin yapmanız gerekiyor. Bir yapıtı alıp, bağlamından soyup pazarlama yöntemleriyle muza çevirmeniz yayıncılık olayının henüz istenen çizginin çok gerisinde kaldığının da kanıtı. Toplu basımlarınız bile, üzgünüm ama içler acısı… Bu kaynakçalar sizin için de geniş anlamda örnek oluşturmalı. Yazar yalnızca sizin değil, tümümüzün… Yapabileceğiniz daha çok şeyler var.

Yazınbilim öğrencileri, öğrenim kurumları, öğretmenler için de yararlı olacaklarını söylemek belki safdillik olacaktır. Olsun, ben yine de söylüyorum.

Nasıl?

Don Quijote’yi ya da bir Dickens romanını özetinden, kötü bir çeviriden okumak ve okuduğunuzu sanmak; aa! sevdiğim yazarın yeni kitabı çıkmış diye aslında adı değiştirilmiş, okuduğunuz önceki kitabı satın almak; kötü bir baskı ya da çeviriyle kendinizi kandırmak; bir tek yapıtından yazarını aparmak ve buncasıyla avunmak, vb. istemiyorsanız bu kaynakçalara bir göz atın yeterli. Kendi yerleminiz (koordinat), yapıtın ve yazarın yerlemi örtüşür böylelikle, okur-yapıt-yazar buluşmanızın bir özelliği, hatta özgünlüğü, güvenliği yükseltilmiş bir haritası olur. Üç, hatta dört boyutlu bir okuma yapmış olursunuz. Sahiden yolculuk başlar.

Bir öneri

Sayın yayıncılar, üstlendiğiniz yerli ve yabancı yazarlarla, özellikle klasik yazarlarla ilgili böyle kılavuz kaynakçalar da hazırlayın, ayrı basın ve yayımladığınız yazarın kitabının içinde ek olarak verin. Ya da dağıtımcılara, kitapçılara ulaştırın. Kitap ayraçları gibi dağıtımını sağlayabilirsiniz. Zor değil. Ama böylelikle saygınlığınız, güvenilirliğiniz artacak, size yalnızca teşekkür edilecektir.